با حلول ماه رمضان، بسیاری از خانم‌های باردار و شیرده به این سوال فکر می‌کنند که آیا آنها هم قادرند روزه بگیرند و این نخوردن و نیاشامیدن در طول روز به علت روزه‌داری و گرسنگی و تشنگی متعاقب آن تاثیری روی بارداری و شیردهی آنان دارد یا خیر و آیا به جنین آنها آسیب نخواهد رسید؟ آیا نوزادشان رشد مناسبی خواهد داشت؟ این سوالات در سطح وسیعی از زنان شیرده و باردار مطرح است.
سلامت جنین هنگام روزه‌داری مادر از دو جنبه تغذیه مادر و اختلال در سوخت و ساز بدن قابل بررسی است. تغذیه مناسب مادر به طور معمول با افزایش وزن وی کنترل می‌شود که به طور متوسط 12-9 کیلوگرم است. احتمال تولد نوزاد با وزن کمتر از وزن طبیعی در مادرانی که تغذیه مناسب ندارند بیشتر است. هنگام روزه‌داری نیز وزن مادران می‌تواند به مقدار کالری که مصرف می‌کنند تغییر کند. بنابراین روزه‌داری مادر باردار و شیرده قطعا روی سلامت مادر و نوزاد او تاثیر دارد اما می‌توان این تاثیرات را کاهش داد.
آیا روزه برای مادر باردار خطر دارد و اگر مادر باردار خواست روزه بگیرد در چه مرحله‌ای از بارداری می‌تواند روزه بگیرد؟
زن باردار در سه ماه اول بارداری به ویژه هشت هفته اول به دلیل تشکیل سلول‌های مغزی جنین نباید روزه بگیرد. کمبود قند در سه ماه اول بارداری به شدت روی رشد عمومی جنین موثر است و این امر به ویژه در فصولی که مدت روزه‌داری طولانی‌تر است از حساسیت بیشتری برخوردار است.
روزه‌داری در سه ماهه دوم تاثیرات سویی بر جنین ندارد اما در سه ماه سوم برای اینکه 50 تا 70 درصد انرژی جنین از گلوکز مادر تامین می‌شود، روزه‌داری سبب افزایش برداشت ذخایر چربی و به دنبال آن افزایش ترکیبات کنونی در خون مادر می‌شود این ترکیبات از طریق جفت وارد گردش خون جنین شده و به سیستم عصبی او آسیب می‌رساند بنابراین در این دوره روزه توصیه نمی‌شود.
چنانچه زن بارداری حدود هشت ساعت ناشتا باقی بماند قندخون او نسبت به حد طبیعی کمتر شده و با افزایش مدت زمان گرسنگی احتمال افزایش کتون در خون مادر وجود دارد.
چنانچه تصمیم به روزه‌داری به مدت بیش از 3 روز مداوم دارید بهتر است با پزشک خود مشورت نمایند. تا او بر اساس شرایط جسمانی شما- وضعیت چنین توصیه‌های لازم را به شما بنماید. حاملگی‌های پرخطر مانند افراد مبتلا به دیابت بارداری- چندقلویی، کم‌خونی، و فشارخون و عدم رشد مناسب جنین، سابقه حاملگی‌های ناموفق قبلی....... بهتر است روزه نگیرند.
آیا با استراحت یک زن باردار قادر است روزه بگیرد؟
زن باردار زمانی می‌تواند فریضه روزه را به جا آورد که فعالیت روزانه کمی داشته باشد و آزمایش‌های خون و ادرار او نیز طبیعی باشد. اگر خانم‌های باردار روزه گرفتند نباید از خانه بیرون بروند و فعالیت کمی باید داشته باشند. خصوصا اگر هوا گرم است حتما باید در منزل باشند.
همچنین باید مقدار کالری مورد نیاز آنها براساس قد، وزن و سن حاملگی به وسیله پزشک محاسبه شود. اگر مقدار کالری با وعده‌های سحری، افطاری و شام و میان‌وعده‌های میان آنها مناسب بود، می‌توانند با مشورت پزشک روزه بگیرند. البته اگر بیماری خاصی نداشته باشند.
علاوه بر این رژیم غذایی برای زنان باردار سالم روزه‌دار باید حاوی پروتئین، سبزی و میوه‌ها و خوراکی‌های شیرین مفید و مغذی مانند خرما باشد. در وعده‌های افطار از مایعات و مواد غذایی سبک استفاده کنند و به فاصله چند ساعت شام میل کنند و هنگام سحر از مواد غذایی حاوی کربوهیدرات، گردو، خشکبار و خرما استفاده کنند. و در صورت بروز سردرد سرگیجه روزه را متوقف کنند.
بعضی از افراد در مواقع گرسنگی دچار سردرد، ضعف، سرگیجه و بی‌حالی می‌شوند. این افراد حتما باید با مشاوره با پزشک روزه بگیرند.
روزه برای چه مادرانی ضرر دارد؟
کمبود وزن اولیه مادر زیر 50 کیلوگرم، نامناسب بودن رشد جنین در داخل رحم، کاهش مایعات آمینوتیک اطراف جنین، افزایش فشارخون در دوران حاملگی و مسمومیت حاملگی از مواردی است که زنان باردار در صورت بروز نباید بر روزه گرفتن اصرار داشته باشند.
آیا روزه‌داری روی رشد جنین و بهره هوشی او تاثیر دارد؟
در تحقیقی که به وسیله محققان دانشگاه شهید بهشتی به منظور تاثیرات درازمدت روزه‌داری مادران در ماه رمضان بر رشد مغزی جنین و بهره هوشی 98 کودک و نوجوان چهار تا 13 سال که مادرشان هنگام بارداری روزه گرفته بودند اندازه‌گیری شد مشخص شد که 30 روز روزه‌داری مادران حتی وقتی طول روز به طور متوسط 12 ساعت است تاثیر نامطلوبی روی بهره هوشی کودکان ندارد.
و روزه‌داری سبب کاهش وزن نوزادان نشده است. روزه‌داری اثر قابل‌توجهی روی رشد و جثه در هنگام تولد ندارد. البته شاید روزه‌داری بیش از 15 روز موجب کاهش وزن‌گیری مادر شود اما روی رشد جنین تاثیر چندانی ندارد.
از آنجایی که از برکات ماه مبارک رمضان فواید و تاثیرات معنویی آن است. بنابراین خانم باردار برای برخورداری از این سفره گسترده فیض الهی بهتر است که با انجام واجبات و مستحبات این ماه خود و فرزندش را در این فضای معنوی قرار دهد و با روزه‌گیری واقعی برنامه‌ریزی صحیح برای تغذیه خود داشته باشد.
استراحت کافی و روزه‌داری به روزهای خاص و ایام قدر محدود کند و سعی کند هر چه بیشتر از برکات این ماه برخوردار شود.
آیا مادرانی که ویار دارند می‌توانند روزه بگیرند؟
با توجه به اینکه در ماه‌های اول بارداری عده‌ای از زنان دچار تهوع و ویار می‌شوند و در حالت عادی هم امکان مصرف وعده‌های غذایی را ندارند، روزه‌داری این مشکل را تشدید می‌کند و موجب کاهش سریع قندخون می‌شود.
در سه ماه اول بارداری که ویار دارند میل چندانی به غذا نداشته و دچار حالت تهوع شدید، افت فشار و کمبود قند هستند و نباید روزه بگیرند.
آیا مادران شیرده می‌توانند روزه بگیرند؟
علیرغم اهمیت شیر مادر برای شیرخواران به ویژه شش ماه اول زندگی، بسیاری از مادرانی که کودکان خود را شیر می‌دهند و در ماه رمضان روزه می‌گیرند، به علت نگرانی از این امر که روزه‌داری آنان منجر به کاهش حجم شیر یا کمبود مواد مغذی موجود در شیر شود، در هنگام روزه‌داری تعداد دفعات شیردهی به کودکان را کم کرده و یا از غذای کمکی برای او استفاده می‌کنند.
روزه‌داری زنان شیرده در صورت رعایت برنامه غذایی مناسب در رشد کودک اختلالی ایجاد نمی‌کند.
البته مادران در شش ماهه اول شیردهی نباید روزه بگیرند زیرا کودک وابسته به شیرمادر است و گرسنگی طولانی‌مدت مادر در رشد کودک اختلال ایجاد می‌کند.
رژیم غذایی مادران شیرده باید از پروتئین، کلسیم و آهن و انواع ویتامین‌ها باشد که در غیر این صورت رشد کودک و سلامت مادر به خطر می‌افتد.
در صورتی که روزه‌داری موجب کاهش شیر آنان شود نباید روزه بگیرند. به مادران شیرده که پس از شش ماهگی فرزندشان روزه می‌گیرند توصیه می‌شود هنگام افطار و سحر از موادغذایی سرشار از آهن، گوشت، حبوبات، کلسیم شیر و لبنیات مصرف کنند البته مادران شیرده باید توجه کنند که کاهش وعده‌های غذایی طی روزه‌داری موجب کاهش حجم شیر می‌شود که متعاقب آن شیر مورد نیاز نوزاد تامین نمی‌شود. بنابراین روزه‌داری برای مادری که کودکش کاملا متکی به شیر مادر است توصیه نمی‌شود. به همین علت متخصصان توصیه می‌کنند زنان در شش ماه اول شیردهی نباید روزه بگیرند چون کودک وابسته به شیرمادر است و گرسنگی طولانی مادر شیرده در رشد کودک اختلال ایجاد می‌کند.
اما زنان شیرده می‌توانند پس از شش ماهگی کودک و زمانی که او از تغذیه کمکی استفاده می‌کند روزه بگیرند.
این مادران باید در هنگام سحر از شیر و مایعات استفاده کنند چون کمبود مایعات سبب کاهش حجم شیر می‌شود. علاوه بر این از انجام فعالیت‌های سنگین هم باید اجتناب کنند.
به یاد داشته باشید که شما بیش از هر کس دیگری حتی پزشکتان می‌توانید ارزیابی کنید که روزه برای شما و فرزندانتان مضراست یا نه؟ و مطمئن باشید که شرع مقدس اسلام این تکلیف را به خود شخص واگذار کرده است که اگر برای او ضرر دارد می‌تواند با اطاعت از فرمان الهی مبنی بر اجتناب از مضرات، روزه‌های قضا را به شرایط بهتر جسمانی موکول کند و تلاش نماید در ایام ماه مبارک با انجام ادعیه و مستجبات و واجبات دیگر و اجتناب از محرمات یکی از مخلص‌ترین روزه‌داران الهی باشید.
