پرستودنتيكس(تخصص پروتزهاي دنداني)
شاخه اي از دندانپزشكي است كه به بازسازي و حفظ عملكرد دهان، راحتي، سلامتي و زيبايي بيمار مي پردازد. بازسازي و ترميم دندانهاي طبيعي و يا جايگزيني دندانها و بافتهاي فكي- صورتي از دست رفته با جايگزين هاي مصنوعي، در حيطه عملكرد اين رشته است.
پروتز ثابت
به اعضاي مصنوعي بدن پروتز گفته مي شود، منظور از پروتز در دندانپزشكي، دندانهاي مصنوعي مي باشند و پروتز ثابت به پروتزي اطلاق مي گردد كه بر روي دندان يا دندانهاي پايه چسب خورده و ثابت مي گردد. پروتز ثابت شامل روكش و بريج (پل) مي باشد. روكش بر روي يك دندان تراش خورده سوار مي شود, بريج نيز بر روي دندانهاي پايه كناري قرار مي گيرد و شامل دندانهاي جايگزين شده نيز مي باشد.
ونيرها (veneer)
امروزه ديگر دليلي ندارد كه فاصله بين دندانها يا دندانهاي رنگ گرفته، بدشكل و كج خود را تحمل كنيد. يك ونير كه روي دندانهاي شما قرار داده مي شود، اشتباه طبيعت و يا آسيب ناشي از يك صدمه را تصحيح كرده و به شما كمك مي كند تا لبخندي زيبا داشته باشيد. ونيرها نازك بوده و پوسته هايي هستند كه با مواد همرنگ دندان براي هرفرد، بطور خاص ساخته مي شوند تا سطح جلويي دندانها را پوشش دهند. آنها معمولاً در لابراتوار و توسط تكنسين دندانساز، از روي مدلي كه توسط دندانپزشك شما تهيه شده ، ساخته مي شوند. شما بايد بدانيد كه اين، يك درمان غير قابل برگشت است، زيرا براي تطبيق پوسته ونير روي دندان، لازم است مقدار كمي از ميناي دندان برداشته شود. دندانپزشك ممكن است به شما توصيه كند كه از بعضي غذاها و نوشيدني ها كه ونير شما را بدرنگ مي كند،مثل چاي و قهوه پرهيز كنيد. گاهي ممكن است ونير ترك بردارد يا دچار شكستگي شود ولي براي اغلب افراد، زيبايي حاصل از كاربرد آن بيشتر ارزش دارد.
روكش(Crown)
شما ممكن است براي پوشاندن يك دندان و بازگرداندن شكل و اندازه طبيعي آن، نيازمند روكش باشيد. يك روكش دندان، دندان شما را قويتر ساخته و ظاهر آن را بهبود مي بخشد. وقتي ميزان كافي از نسج دندان براي نگهداري يك پركردگي وسيع باقي نمانده باشد، روكش مي تواندآن دندان را پوشانده و ساپورت كند. روكش ها ممكن است براي اتصال يك بريج، محافظت از يك دندان ضعيف و يا ترميم دنداني كه قبلاً شكسته است، بكار روند. روكش درمان خوبي براي دندانهاي بدرنگ و يا بدشكل است. همچنين براي پوشاندن يك ايمپلنت دنداني نيز استفاده مي شود. اگر دندانپزشك شما روكش شدن دندان را توصيه مي كند، احتمالاً به يكي از دلايل فوق مي باشدتا به شما كمك كند دندانهايي سالم و لبخندي زيبا داشته باشيد.
بريج (Bridge)
اگر شما يك يا چند دندان را از دست بدهيد، دچار مشكل در جويدن و صحبت كردن مي شويد.دراين صورت بريج يكي از درمان هايي است كه با جايگزيني دندانهاي از دست رفته به حفظ شكل صورت و كاهش مشكلات جويدن كمك مي كند. بريج ثابت، دندانهاي از دست رفته را كه بين دندانهاي ديگر هستند، جايگزين مي سازد و نماي زيبايي دارد. اين نوع ترميم ممكن است از طلا، آلياژها، پرسلن(چيني) يا تركيبي از اين مواد باشد و به منظور ساپورت، به دندانهاي مجاور كه به آنها دندانهاي پايه اطلاق مي شود، باند شده يا به روكش روي آنها متصل مي شود. برخلاف بريجهاي متحرك كه ميتوانيدآنها را بيرون آورده وتميز نمائيد، يك بريج ثابت فقط توسط دندانپزشك مي تواند برداشته شود. يك بريج ايمپلنت، دندانهاي مصنوعي را مستقيماً به استخوان فك يا زير لثه، بسته به نوع بريجي كه دندانپزشك تجويز كند، متصل مي نمايد. بنابراين بسيار مهم است كه دندانهاي باقيمانده خود را تميز و سالم نگهداريد.
مواد مورد استفاده در روكش و بريج
- پرسلن (سراميك/چيني)
اين ماده بصورت اينله، انله، روكش و ونيرهاي زيبايي استفاده مي شود. ونير پوسته بسيار نازكي از پرسلن است كه ميتواند جايگزين ميناي دندان شود و يا بخشي از آن را مي پوشاند. ترميم هاي پرسلن بطور خاصي مورد قبول و پسند عامه مردم هستند، زيرا رنگ و شفافيت آنها مشابه ميناي دندان طبيعي است. اين نوع ترميم حداقل دو جلسه و گاهي بيشتر وقت نياز دارد. ترميم با پرسلن تحت كشش يا فشار مستعد شكستن است. مقاومت آنها بستگي به ضخامت كافي پرسلن و قدرت باند آن با دندان زيرين دارد. آنها نسبت به سايش بسيار مقاومند، اما اگر سطح پرسلن خشن باشد، به سرعت سبب سايش دندانهاي مقابل مي شود.
- پرسلن وفلز
نوع ديگري از ترميم غير مستقيم است كه بسيار قوي و با دوام بوده و در روكش يا بريج بكار مي رود. اين نوع ترميم قوي تر از پرسلن به تنهايي است. قسمت زيادي از دندان بايد تراش داده شود تا اين نوع ترميم روي آن تطابق يابد. گرچه بسيار مقاوم به سايش مي باشند، ترميم هاي پرسلن اگر سطح خشن داشته باشند، سبب سايش دندانهاي طبيعي مقابل مي گردند. ممكن است در ابتداي جايگذاري ترميم كمي حساسيت به سرما يا گرما وجود داشته باشد. اغلب بيماران مشكلي با اين نوع ترميم ندارند، گرچه تعداد كمي نسبت به بعضي انواع فلز استفاده شده در ترميم، حساسيت و آلرژي نشان داده اند.
- آلياژ طلا
آلياژ طلا، حاوي طلا، مس و ساير فلزاتي است كه ترميمي قوي بصورت روكش يا بريج را بدست مي دهد. آنها معمولاً براي اينله، انله، روكش و بريجهاي ثابت استفاده مي شوند. بسيار مقاوم به خوردگي و تيرگي رنگ هستند. مقاومت بالايي به شكستن و سائيدگي دارند و اين امر موجب مي گردد كه دندانپزشك، حداقل ميزان ساختمان دندان را حين تراش بردارد. آلياژهاي طلا مشكلي براي دندانهاي مقابل ايجاد نكرده و بخوبي توسط بيماران تحمل مي شوند. گرچه رنگ فلزي آنها شبيه نماي دندان طبيعي نيست.
- آلياژ فلزي
آلياژ هاي فلزي غير قيمتي به رنگ نقره هستند و در روكش، بريج ثابت و دنچر پارسيل استفاده مي شوند. آنها نسبت به خوردگي و تيرگي رنگ بسيار مقاومند و مقاومت بالايي به شكستگي و سايش دارند. رنگ فلزي آنها نماي دندان طبيعي را ندارد. بعضي بيماران ممكن است نسبت به فلزات، واكنش آلرژيك نشان دهند و در صورت كاربرد آنها ممكن است ابتدائاً حساسيت به سرما و گرما وجود داشته باشد.
روكش كردن دندان در چه مواردي تجويز مي گردد؟
- دندانهايي كه داراي پركردگيهاي وسيع بوده، قادر به تحمل فشارهاي جويدن نبوده و بسيار شكننده مي باشند، پس ناچاراً بايد روكش شوند.
- دندانهايي كه تاج آنها شكسته ويا مقدار نسج باقيمانده دندان گير كافي براي پركردگي نداشته باشد.
- دندانهاي معالجه عصب شده؛ دنداني كه به معالجه عصب نياز پيدا مي كند معمولاً داراي پوسيدگي وسيع و پيشرفته اي بوده و ابتدا به ساكن مقدار زيادي از نسج سالم مينا و عاج را از دست داده است، ثانياً دندانپزشك براي دسترسي به عصب داخل ريشه ناچاراً مقداري از نسج سالم دندان را بر مي دارد، ثالثاً دندان تغذيه داخلي خود را از دست داده و قدري خشك مي گردد. رابعاً، دندان ممكن است بر اثر خونريزي داخلي و يا بيماري پالپ(عصب و بافت داخل دندان)تغيير رنگ داده باشد.
- زيبايي: دندانهاي تيره، بد رنگ، بد تشكيل شده و با شكل هاي غير طبيعي نيز نياز به ترميم توسط روكش دارند.
- تركهاي دنداني
- بازسازي سطوح جونده
بريج در چه مواردي توصيه مي گردد؟
اگر دندان يا دندان هايي از دست بروند و دندانهاي كناري قادر به تحمل فشار باشند , بريج توصيه مي شود. براي روكش هاي فلزي ميزان تراش كمتر بوده و براي روكش هاي چيني با اسكلت فلزي مقدار تراش بيشتر بوده و براي روكش هاي تمام چيني اندكي بيشتر است. ضمناً سطح جونده در صورتي كه قرار باشد با چيني پوشانده شود نياز به تراش بيشتري دارد. مقداري از فضاي حاصل از تراش دندان صرف اسكلت فلزي و مقداري صرف پوشاندن سياهي رنگ فلز توسط مواد اوپك و بقيه آن صرف اضافه نمودن چيني مخصوص عاج و ميناي دندان مي گردد.
آيا دنداني كه تاج آن كاملاً از بين رفته باشد امكان ترميم آن ميسر است؟
بله، در اين موارد دندانپزشك از داخل ريشه دندان (بعدازمعالجه عصب) قالب گيري بعمل آورده و وسيله اي را كه پُست ناميده مي شود، مي سازد. پست بعداً به داخل ريشه دندان چسب خورده و قسمتي از آن به عنوان تاج بيرون مي ماند كه بر روي آن روكش دندان سوار مي گردد.
چرا دندانهاي خلفي از دست رفته بايد جايگزين شوند؟
بد نيست كه بدانيد محل قرار گرفتن دندانها را فشارهاي وارده از طرف لب، زبان و گونه تعيين مي كنند. به عبارت ديگر دندانها در محلي قرار گرفته اند كه برآيند نيروهاي وارده به آنها صفر است. از نظر سطوح قدامي - خلفي و جونده نيز وجود دندانهاي ديگر دندان را محدود مي سازد. يك دندان تا هنگامي به رويش و حركت فعال خود ادامه مي دهد تا به دندان مقابل برسد. ضمناً دندانهاي خلفي تر تمايل به حركت به سمت جلو دارند.
دندان از دست رفته را چگونه مي توان جايگزين كرد؟
روشهاي متعددي رايج مي باشند:
- ايمپلنت يا دندان كاشتني، كه تشكيل شده است از پايه اي كه عمدتاً از جنس فلز تيتانيوم بوده و توسط جراح در استخوان فك كار گذاشته شده و سپس بر روي آن دندان قرار مي گيرد.
- پروتز ثابت يا بريج، كه دندان جايگزين شونده به دندانهاي كناري با استفاده از تراش آنها چسبانده مي شود و غالباً از يك اسكلت فلزي روكش شده توسط چيني ساخته مي شود.
- پروتز متحرك، كه قابل گذاشته شدن و برداشته شدن است و از فلز كرم كبالت و يا آكريل (نوعي پلاستيك) ساخته مي شود.
