بسیاری از مراجعه کنندگان به دندان پزشکان، کسانی هستند که دلشان می خواهد دندان های ردیف و مرتبی داشته باشند. واقعیت این است که با تشخیص و درمان به موقع می توان از بسیاری از بی نظمی های دندان پیشگیری کرد و نیاز به ارتودنسی را در آینده کاهش داد...

در «دهان و دندان» این هفته، برخی ناهنجاری های رویش دندان ها را مرور می کنیم.

• دندان های اضافی

  با بررسی رادیوگرافیک، این دندان ها تشخیص داده می شوند و با انجام جراحی از مسیر رویش دندان حذف می شوند. با توجه به وضعیت رویشی و رشدی دندان، ممکن است خود آن دندان بعد از حذف دندان اضافه بتواند رویش یابد یا ممکن است نیازمند درمان های ارتودنسی برای اعمال نیرو برای خارج کردن آن از محل خود و رویاندن آن در دهان باشد (رویش اجباری).

• مسیر رویشی نامناسب دندان

  با بررسی رادیوگرافیک، این وضعیت مشخص می شود. در این گونه موارد معمولا علت زود از دست رفتن دندان شیری (یا حتی دندان دائمی) کنار جوانه این دندان است که باعث می شود جوانه دندان مسیر رویشی خود را گم کند. بعد از تشخیص این مورد، مداخله برای تصحیح مسیر رویش ضروری است. در غیراین صورت علاوه بر اینکه امکان رویش دندان (حتی در جای ناصحیح) کاهش می یابد، احتمال آسیب به جوانه ها و ریشه های سایر دندان ها یا حرکت دندان به نواحی آناتومیک خطرناک دیگر وجود دارد. تغییر و اصلاح مسیر رویش با دسترسی به دندان به وسیله جراحی و سپس استفاده از وسایل ارتودنسی و اعمال نیروهای ارتودنسی امکان پذیر است.

• توده هایی با ساختار دندانی بی شکل

  با بررسی رادیوگرافیک این وضعیت مشخص می شود. این توده ها به اسم تومورهای (خوش خیم) دندانی معروفند ولی نگران?کننده نیستند. در بعضی نشانگان ها این توده ها شایع هستند. درمان این مشکل نیز مانند درمان وجود دندان های اضافه است.

• سخت و محکم بودن لثه و استخوان در مسیر رویش دندان

  با بررسی رادیوگرافیک و کلینیکی تشخیص داده می شود. معمولا علت آن زود از دست رفتن دندان شیری روی این دندان است. وقتی هنوز جوانه دندان دائمی حرکت خود را برای شروع به رویش به سمت دهان آغاز نکرده باشد، اگر دندان شیری روی آن از دست برود، لثه و استخوان روی جوانه دندان دائمی سخت و محکم و باعث اختلال در رویش این دندان می شود. درمان این وضعیت هم با انجام جراحی و حذف لثه و استخوان روی این دندان (و اگر سن رویش گذشته باشد، درمان متعاقب ارتودنسی) است.

• عدم وجود فضای مناسب برای رویش دندان

  با بررسی کلینیکی تشخیص داده می شود. علت آن معمولا زود از دست رفتن دندان شیری روی این دندان است. در این حالت سایر دندان های دائمی که رویش کرده اند، به فضای دندان شیری از دست رفته حرکت می کنند و فضای مناسب برای رویش این دندان را کاهش می دهند، بنابراین این جوانه گیر افتاده و نمی تواند رویش کند (یا به طور ناکامل رویش می یابد یا رویش آن در جهات نامناسب است.) درمان هایی به نام فضای نگهدارنده که برای حفظ فضای دندان شیری زود از دست رفته، به کار گرفته می شوند، برای جلوگیری از ایجاد این مشکل طراحی شده اند. این دستگاه ها باید تقریبا بلافاصله بعد از، از دست رفتن دندان شیری استفاده شوند و تعویق استفاده از آن معمولا سود زیادی برای بیمار ندارد. اگر فضا از دست رفته باشد، درمان های ارتودنسی به نام روش های باز پس گیری فضا ضروری است که می تواند به صورت درمان های ثابت یا متحرک ارتودنسی انجام پذیرد.

• نشانگان اختلال در رویش دندان ها

  با یافتن سایر علایم این نشانگان تشخیص داده می شود (که اینجا مورد بحث نیست.) این نشانگان ها ژنتیکی هستند. شاید بتوان گفت بهترین درمان این مشکل کشیدن دندان های رویش نیافته و استفاده از پروتزها (ثابت یا متحرک) باشد. درمان های ارتودنسی برای این موارد اغلب موفقیت آمیز نیست.

• اتصال لب ها ، گونه ها و زبان

  عضلات لب ها، گونه ها و زبان با الیاف تاندونی شکلی به استخوان ها و بافت های نگهدارنده اطراف بعضی از دندان ها، متصل هستند. در صورتی که محل اتصال این الیاف به دندان ها نزدیک بوده یا فعالیت عضلانی و تاندونی این اتصالات زیاد باشد، در محل آن اتصالات، دندان ها دچار فاصله یا چرخش یا نامنظمی های دیگر می شوند. این حالت در اتصالات لب بالا به بین دو دندان جلویی فک بالا شایع تر است. در این صورت معمولا بین دندان های جلویی بالا در خط وسط فاصله ایجاد می شود. برای درمان این گونه از فاصله ها، ابتدا باید فاصله دندان ها به وسیله درمان های ارتودنسی بسته شده و سپس جراحی به جهت حذف و تغییر محل اتصال عضلات به محل صحیح خود انجام پذیرد.

• سایر فاصله های بین دندان ها

  وجود فاصله بین دندان های شیری طبیعی و لازم است. اصولا می توان گفت، حکمت و علم عالی خداوندی در وجود آنها به شدت تجلی می یابد. به دلیل تفاوت اندازه دندان های شیری و دائمی که دندان های شیری معمولا کوچک تر از دندان های دائمی هستند، باید بین دندان های شیری فاصله وجود داشته باشد تا جبران این اختلاف اندازه دندان شود. در غیر این صورت (در شرایط طبیعی) فضای کافی برای مرتب و منظم قرارگرفتن دندان های دائمی وجود نخواهد داشت و این دندان ها نامرتب می شوند بنابراین والدینی که فرزندانشان دارای دندان های شیری بدون فاصله، منظم و ردیف در کنار هم هستند و از لبخند زیبای کودکشان راضی و خشنودند، باید نگران نامرتبی دندانی در سنین بالاتر و در دندان های دائمی فرزندشان باشند. به عبارت دیگر لبخند زیبا و مرتب در دوران دندانی شیری نگران کننده است و احتمال نامرتبی دندان های دائمی را در سنین بعدی افزایش می دهد.
  به والدین این کودکان توصیه می شود به شدت مراقب بهداشت دهان و دندان فرزندانشان در دوران دندانی شیری باشند. در صورت وجود پوسیدگی ها بلافاصله نسبت به ترمیم آنها اقدام کنند و در صورت از دست رفتن زود هنگام دندان های شیری از دستگاه های فضا نگهدارنده استفاده کنند تا لااقل از افزایش و شدت مشکل جلوگیری کنند. سپس از سنین ۹ -۸ سالگی تحت نظر متخصص ارتودنسی باشند که شاید بتوان با روشی به نام کشیدن انتخابی دندان های شیری و سپس دائمی، تقریبا باعث کاهش مشکل و جلوگیری از رویش دندان های دائمی بسیار نامرتب شوند.
  در این صورت اگر نامرتبی جزئی باقی بماند با یک درمان ارتودنسی ساده و کوتاه مدت شرایط ایده آل حاصل خواهد شد. اگر والدین این مراقبت ها را انجام ندادند، دندان های دائمی نامرتب رویش خواهند داشت و نیازمند درمان ارتودنسی پیچیده تر و بلندمدت تری خواهند بود که البته می تواند مشکل را به طور کامل حل و لبخند زیبایی ایجاد کند.

دکتر سیدمهدی هاشمی
متخصص ارتودنسی
عضو هیات علمی دانشگاه شاهد